Lof-dicht van Calliope – Cornelis van der Woude

21-07-2008

Speuren naar tulpenpoëzie op het wereldwijde web is pas echt een ramp. Als je het woord ‘tulp’ intikt, krijg je ritsen namen op het scherm. Maar het zijn vooral namen van allerlei firma’s en bedrijven. Autobedrijven, drukkerijen, vastgoed, je kunt het zo gek niet verzinnen, of er is wel een ondernemer bij die Tulp heet. Ook bestaat er een kunstschilder Herman Tulp. De beroemdste voorvader van de Tulpen kennen we hier in Lisse nog wel van het grote bloemenmozaïek op het Vierkant in het Rembrandtjaar 2006. Dat is de arts en latere burgemeester van Amsterdam dr. Nicolaes Tulp, door Rembrandt vereeuwigd in zijn schilderij De Anatomische Les. Maar TULP is ook de naam van een tennisvereniging in Gieten (in Oudkarspel bestaat er nog één), waarbij de letters de afkorting vormen van: Tennis Uit Louter Plezier……
Voor de afwisseling is er nu eens geen Griekse mythe, waaraan de tulp haar naam ontleent. Dat klopt ook wel, want de tulp kwam in de tijd van de oude Grieken niet in hun contreien voor. Ook niet in Turkije, zoals wel eens ten onrechte is gedacht. De tulp komt oorspronkelijk uit Kazachstan en Xinjiang (noordwest China). De naam is afgeleid van het Perzische woord ‘dulbend’ (aldus Krelage), zeg maar tulband. De tulp lijkt wel wat op dat hoofddeksel van neteldoek, vandaar. Zo kwam het woord ‘tulipan’ in de wereld. In het Nederlandse taalgebied waren er in de 17e eeuw heel wat varianten op de benaming ‘tulp’ in omloop, en die vinden we regelmatig in onze bollenpoëzie terug: tulipa’s, tulipans, tulipanen, tulipanten, tuyleplanten, en ga zo maar door.

Vandaag een mooi fragment uit een gedicht van de Alkmaarse dichter Cornelis van der Woude uit 1637. De titel luidt voluit: “Lof-dicht van Calliope. Over de godinne Flora en haar beste pronck-cieraat, den Tulpan.” Het gedicht is opgenomen in het boek Het Toneel van Flora. Het verscheen in de tijd van de tulpengekte, en is een verdediging van de tulpenhandel tegen de schimpdichten uit die tijd. Calliope is één van de 9 Griekse muzen; zij is de muze van het epos, het heldendicht. En Flora is de Romeinse godin van de bloemen en van de lente. Het lofdicht bevat een overdreven verheerlijking van de tulp; de bloem wordt zo ongeveer de hemel in geprezen. Hieronder een fragment. En let u vooral op de fraaie slotregel!
Lof-dicht van Calliope
(fragment)

…………….

Maer dese Flora is, die selve de Druïaden
Beschaamt in godlijkheydt, en alle de Naïaden.
Al watter God’lijkheyds in Bosch of Velden sweeft,
Dat sietmen dat in dees zijn beste luyster heeft.
Haar treffelijk cieraat, en cierelijke praalen,
Beschamen al den praal der Koninglijke zaalen
Des grooten Salomons: want al zijn heerlijkheyd
Is by haar beste pronk maer yd’le ydelheyd.
Haar beste pronk die is der Lelien geslachten,
Waar onder oock den Tulp de Kruyde-kenners achten,
Die van het Turksche volk, na Tulbans g’lijckenis,
Een Tulpan is genaamt: maar Lilio-Narciss’
Ook in Latijnsche spraak. Dees’ is het puyk der Blommen,
Die immermeer Natuur uyt haare schoot deed’ kommen.
In dese Blom alleen blinckt Floraas heerlijkheyd,
Die door het gantsche land sich meer en meer verbreyd.
Gelijck het mensche beeld by alderhande dieren,
Die of in ‘t water zijn, of op der aarde swieren:
Gelijk het Sonnig Gout by ‘tander hart Metaal,
En kost’le Diamant by ‘t steenig Mineraal:
Soo is dees Blom by al de Blompjes van de velden,
Die nu of binnen ‘slands of elders zijn te melden.
Want al heeft Flora noch veel schoonheyd in ‘t gemeen,
Soo pronkt sy doch op’t meest met dese Blom alleen.
En nademaal het geen dat wasdom, ziel of leven
En slachts voorteelinge van d’Hemel is gegeven:
Veer boven ‘t ongesield hier heeft den overhand,
Soo overtreft de Tulp het Gout en Diamant.

……………………..