The waste land – T.S. Eliot

13-01-2009

Het hoort niet tot de langste gedichten, want het telt ´slechts´ 434 regels  (zo’n 15 pagina’s), maar het is wel één van de beroemdste gedichten uit de wereldliteratuur, en dan ook nog bollenpoëzie.
De dichter is Thomas Stearns Eliot, Amerikaan van geboorte (Saint Louis, 1888). Hij wordt Brits onderdaan in 1927 en overlijdt in Londen in 1965. Hij studeert letteren en filosofie in Harvard, in Parijs en in Oxford. Eliot is werkzaam als docent, als bankbediende, en vanaf 1925 als medewerker bij uitgeverij Faber & Faber, waar hij menig jonge dichter heeft laten publiceren. In 1948 ontvangt T.S. Eliot de Nobelprijs voor literatuur. Dat was met name voor zijn dichtwerk ‘Four Quartets’ uit 1943. Maar eerder had Eliot met zijn gedicht ‘The Waste Land’ in 1922 al een proeve van zijn meesterschap afgegeven, door velen het invloedrijkste dichtwerk van de 20e eeuw genoemd. Het is een complex gedicht zonder enige romantische lyriek, en daarmee neemt het radicaal afstand van eerdere poëtische tradities. ‘The waste land’ gaat over verspilling , verval , eenzaamheid en de dood, en gaat in essentie over twijfel en ontkenning. Met name zou de morele leegheid in (het stadsleven van) de Westerse wereld er in tot uitdrukking zijn gebracht. Het wordt gezien als een typerende uiting van cultuurpessimisme. Eliot zou daarmee de ontgoocheling van een generatie hebben verwoord. Dat was evenwel niet zijn intentie, zoals hij later zelf heeft verklaard. Het gedicht heeft geen vloeiende ontstaansgeschiedenis, Eliot heeft er duchtig aan gesleuteld. Bij diverse passages heeft zijn beroemde vriend Ezra Pound daarbij naar eigen zeggen de rol van vroedheer vervuld.
Er is geen gedicht uit de 20e eeuw, dat meer is becommentarieerd en geanalyseerd, aldus wijlen Kees Fens. Hij schreef dit in een enthousiasmerende boekrecensie in de Volkskrant van de recente Nederlandse vertaling door Paul Claes (Het barre land, 2007).  Deze dichter-vertaler wordt alom geroemd voor zijn knappe en vindingrijke vertaling. Interessant is ook het uitvoerig onderbouwde commentaar (het boek telt in totaal 223 pagina´s!), waarin Claes tot de slotsom komt dat de sleutel van het gedicht moet worden gezocht in de huwelijksperikelen van Eliot. Of daarmee de ´code´ van The waste land definitief is gebroken, laat zich nog bezien.

Het volgende fragment komt uit het eerste deel (The Burial of the Dead), dat begint met de beroemde zin: “April is the cruellest month….”. Het fragment volgt meteen na een citaat uit Wagner’s Tristan und Isolde. Er zijn veel fraaiere en meer indrukwekkende strofen in het gedicht, maar het is wel bollenpoëzie.

The Waste Land
(fragment)
…………………………………….
‘You gave me hyacinths first a year ago;
‘They called me the hyacinth girl.’
—Yet when we came back, late, from the Hyacinth garden,
Your arms full, and your hair wet, I could not
Speak, and my eyes failed, I was neither
Living nor dead, and I knew nothing,
Looking into the heart of light, the silence.
…………………………